โบราณสถานถ้ำเขาถมอรัตน์

เขาถมอรัตน์ เป็นเขาหินปูน และเขาขุนเขาศักดิ์สิทธิ์อันเป็นตัวแทนศูนย์กลางจักรวาลของเมืองศรีเทพ ที่เห็นได้จากการวางผังเป็นแนวแกนเดียวกับโบราณสถานเขาคลังนอก ภูเขามีรูปลักษณ์เฉพาะ ซึ่งใช้เป็นจุดสังเกตหรือ landmark ในการเดินทางที่ท้าทายและสำคัญที่เริ่มมีมาตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์

ที่มา: ICOMOS Thailand

บริเวณเชิงเขาเป็นแหล่งผลิตเครื่องมือและกำไลหินที่สำคัญ ต่อมาในสมัยทวารวดีได้มีการดัดแปลงถ้ำหินปูนที่ตั้งอยู่ทางด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ของภูเขาให้เป็นศาสนสถานในพุทธศาสนาแบบมหายาน ก่อเกิดแหล่งรวมความศรัทราของคนโบราณผู้ซึ่งเดินทาง จึงนับได้ว่าเป็นตัวแทนธรรมชาติ เส้นทางแสวงบุญอันศักดิ์สิทธิ์ และยังเป็นศาสนสถานประเภทถ้ำในวัฒนธรรมทวารวดี เนื่องในพุทธศาสนามหายานแห่งเดียวในประเทศไทย และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

อ้างอิง: สมาคมอิโคโมสไทย, กรมศิลปากร, สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (2563). (rep.). เอกสารนำเสนอเข้าสู่บัญชีรายชื่อมรดกโลก. กรุงเทพฯ.
ชุมชนก่อนเมืองศรีเทพ. (2534). อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ, กรมศิลปากร. กรุงเทพฯ.